Η μυκητίαση των ποδιών (πόδι του αθλητή) προσβάλλει έως 30% του αστικού πληθυσμού παγκοσμίως και η μυκητίαση των νυχιών (ονυχομυκητίαση) έως 17% του ίδιου πληθυσμού. Η μυκητίαση, επειδή δεν αναγνωρίζεται πάντοτε και συνεπώς δεν θεραπεύεται, μπορεί να εξαπλώνεται ανεμπόδιστα. Η τακτική φροντίδα των ποδιών όμως βοηθά σημαντικά στην πρόληψή της.
Στο δέρμα και στους βλεννογόνους υμένες όλων των ανθρώπων υπάρχουν μικροί αριθμοί μυκήτων. Οι μύκητες αυτοί δεν εξαπλώνονται όταν το δέρμα είναι υγιές και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι σταθερό. Όταν όμως διαταράσσεται η μικροβιολογική ισορροπία του δέρματος, οι νηματοειδείς μύκητες, οι ζυμομύκητες και οι μύκητες της μούχλας μπορεί να προκαλέσουν λοιμώξεις.
Το πόδι του αθλητή
Στο 90% των περιπτώσεων που έχουν προσβληθεί από το πόδι του αθλητή, η λοίμωξη έχει προκληθεί από νηματοειδείς μύκητες. Τρέφονται με οργανικά υλικά όπως είναι τα νεκρά κύτταρα της επιδερμίδας και συνεπώς η επιδερμίδα αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξή τους. Ιδιαίτερα σε πισίνες, σάουνες ή δημόσια λουτρά και αποδυτήρια πέφτουν στο πάτωμα μαζί με τα νεκρά κύτταρα της επιδερμίδας και έτσι μπορεί να κολλήσουν σε άλλους ανθρώπους. Όμως η μετάδοση μπορεί να γίνει και μέσω κοινής χρήσης αντικειμένων όπως είναι οι πετσέτες ή τα παπούτσια.
Οι μύκητες μπορούν να ζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα σε παπούτσια, κάλτσες ή πετσέτες χωρίς να τρέφονται. Εισέρχονται σε φάση ανάπαυσης – την επονομαζόμενη φάση σπορίωσης. Οι σπόροι μυκήτων έχουν μειωμένο μεταβολισμό. Όταν οι σπόροι μεταφερθούν σε ένα νέο ξενιστή, μπορούν να αναπαραχθούν σε μικρό χρονικό διάστημα, πυροδοτώντας πιθανώς τη δημιουργία λοίμωξης. Αυτή η λοίμωξη εμφανίζεται συνήθως στην περιοχή ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών καθώς εκεί δημιουργείται ένα υγρό και θερμό περιβάλλον. H επιδερμίδα ξεφλουδίζει, γίνεται ολοένα και πιο λεπτή και χάνει το φυσικό δερματικό φραγμό της. Έτσι τα βακτήρια και οι μύκητες μπορούν να διεισδύσουν σε βαθύτερες στιβάδες του δέρματος και μπορεί να σχηματιστούν φλύκταινες και μικρές σχάσεις της επιδερμίδας. Εάν οι μύκητες δεν αντιμετωπιστούν, μπορούν να εξαπλωθούν στα πέλματα των ποδιών αλλά και στα νύχια. Οι αμυχές που δημιουργούνται από τον κνησμό διαρρηγνύουν ακόμα περισσότερο το δερματικό φραγμό. Εάν η ανοσοποιητική άμυνα του οργανισμού είναι επίσης εξασθενημένη, π.χ. εξαιτίας μεταβολικών διαταραχών, τότε διευκολύνεται το έργο των μυκήτων του δέρματος. Συνεχίζουν να αναπαράγονται, όσο δεν ακολουθείται αποτελεσματική θεραπεία, και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης σε άλλους ανθρώπους. Επίσης, οι μύκητες των ποδιών μπορούν να προσβάλουν την ονυχαία πλάκα. Κάθε δεύτερος ασθενής που πάσχει από μύκητες των ποδιών προσβάλλεται και από ονυχομυκητίαση κατ’ αυτόν τον τρόπο. Η ονυχομυκητίαση προσβάλλει τα νύχια των ποδιών τέσσερις φορές συχνότερα απ’ ότι τα νύχια των χεριών. Η ονυχομυκητίαση είναι μία από τις πλέον επίμονες μυκητιάσεις και απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία, καθώς και υπομονή και συμμόρφωση προς τη θεραπεία από την πλευρά του ασθενούς.
Το άλφα και το ωμέγα: η πρόληψη
Η τακτική φροντίδα καθώς και ορισμένες συμβουλές μπορούν να παρέχουν αποτελεσματική πρόληψη κατά των μυκητιάσεων. Για παράδειγμα, τα σωστά υποδήματα είναι ζωτικής σημασίας. Το δέρμα λεπταίνει στα σημεία όπου τα υπερβολικά στενά ή φαρδιά παπούτσια το τρίβουν και το πιέζουν, διευκολύνοντας έτσι τη διείσδυση των παθογόνων μυκήτων. Ο ιδρώτας δημιουργεί ένα φιλικό προς τους μύκητες περιβάλλον.Για να αποφευχθεί η μυκητίαση ποδιών, επιλέγετε υποδήματα από υλικό που «αναπνέει» και μάλιστα το δέρμα θεωρείται το καλύτερο υλικό για την περίπτωση αυτή.
Η επαφή με νεκρά κύτταρα επιδερμίδας που περιέχουν μύκητες είναι αρκετή για τη μετάδοση της λοίμωξης. Συνεπώς δεν πρέπει ποτέ να μοιράζεστε τις κάλτσες και τα παπούτσια σας με άλλους. Βρείτε στα φαρμακεία το ειδικό αποσμητικό spray ποδιών, που μπορείτε να χρησιμοποιείτε τόσο στα δικά σας υποδήματα όσο και σε νέα υποδήματα που δοκιμάζετε σε κάποιο κατάστημα. Ιδιαίτερα οι αθλητικές κάλτσες θα πρέπει να πλένονται στους 60 °C, όπου ακόμα και τα πιο ανθεκτικά σπόρια μυκήτων δεν μπορούν να επιβιώσουν. Θα πρέπει επίσης να αλλάζετε τακτικά τις πετσέτες και τα χαλάκια του μπάνιου. Τα άτομα που υποφέρουν από οξεία μυκητίαση ποδιών θα πρέπει πάντοτε να χρησιμοποιούν ξεχωριστή πετσέτα για τα πόδια τους ώστε να μη μεταδώσουν την πάθηση και σε άλλες περιοχές του δέρματός τους.
Ο τακτικός έλεγχος των ποδιών είναι πολύ σημαντικός. Σε αυτόν περιλαμβάνεται και το τακτικό κόψιμο των νυχιών των ποδιών ώστε να μην πιέζονται από το υπόδημα. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να κόβονται υπερβολικά κοντά, γιατί τότε η κοίτη του νυχιού (βρίσκεται κάτω από την πλάκα του νυχιού) θα είναι εκτεθειμένη σε παθογόνους μύκητες που θα πυροδοτήσουν ευκολότερα τις λοιμώξεις. Συνιστάται επίσης η προληπτική αγωγή των ποδιών και των νυχιών με ειδικά προϊόντα φροντίδας του ποδιού. Ορισμένα από αυτά περιέχουν αντιμυκητιακά ενεργά συστατικά ή παρέχουν προστασία με απολυμαντικά ενεργά συστατικά και πτητικά έλαια. Έτσι διατηρείται εύκαμπτος και υγιής ο δερματικός φραγμός που παρέχει φυσική προστασία από τους παθογόνους μύκητες.
